جرثقیل سقفی چیست؟

اغلب ما با جرثقیل و کارایی آن در ساخت و ساز ساختمان‌ها آشنا هستیم. وسیله‌ای که این روزها بیشتر از هر زمان دیگری در خیابان‌ها و سازه‌های نیمه‌کاره دیده می‌شود و اغلب برای حمل بار و اشیا سنگین بکار می‌رود. جرثقیل‌ها هم مانند دیگر ابزارآلات صنعتی انواع مختلفی دارند و بسته به کارایی خود، در محیط‌های متفاوتی مورد استفاده قرار می‌گیرند که یکی از مهمترین انواع آن با استفاده در صنایع و کارگاه ها، جرثقیل سقفی است. در ادامه با شما از جرثقیل سقفی و کاربردهای آن صحبت می‌کنیم و به شما می‌گوییم که این وسیله دقیقا برای انجام چه کارهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد و جرثقیل سقفی چیست !

جرثقیل سقفی چیست و چه کاربردهایی دارد؟

جرثقیل سقفی که در انگلیسی با نام «Overhead crane» معرفی می‌شود، از دو ریل موازی تشکیل شده است که به صورت افقی در طول سالن نصب می‌شود و در جهت‌های مختلف بر روی ریل‌ها حرکت می‌کند. این وسیله اغلب در فضاهای سرپوشیده صنعتی، انبارها، سوله‌ها، سالن های تولید و سایر محیط‌های صنعتی نصب می‌شود و برای بلند کردن اجسام و بارهای سنگین مورد استفاده قرار می گیرد.

جرثقیل‌های سقفی طراحی و پیکربندی‌های متفاوتی دارند و بسته به عملیات جابه‌جایی و کاربرد، به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. با این حال این جرثقیل‌ها به‌طور کلی در دو دسته برقی و دستی قرار می‌گیرند و هر یک متناسب با صنعت و عملیات مورد نیاز، عملکرد متفاوتی را نشان می‌دهند.

در محیط‌های صنعتی بسیاری از افراد جرثقیل سقفی را با نام «جرثقیل پل» می‌شناسند. چرا که این وسیله به کمک یک سازه شبیه به پل که در سقف نصب شده است، حرکت می‌کند. البته گونه ای از این جرثقیل ها به نام جرثقیل دروازه ای وجود دارد که کمی تفاوت دارد و در انواع جرثقیل سقفی به آن خواهیم پرداخت.

انواع جرثقیل سقفی

همانطور که گفتیم، جرثقیل‌های سقفی بسته به کاربرد و عملیات جابه‌جایی به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که در ادامه آنها را به اختصار توضیح می‌دهیم:

جرثقیل سقفی تک پل

همانطور که از نامش پیداست، این نوع جرثقیل سقفی تنها از یک پل یا یک سازه‌ی افقی عرضی تیرچه مانند تشکیل شده است و می‌تواند در دو جهت طولی و عرضی، به حمل و جابه‌جایی بارهای سنگین کمک کند. در این نوع از جرثقیل‌های سقفی، ریل‌های عرضی در دو طرف پل قرار گرفته‌اند و مسیر کالسکه را پشتیبانی می‌کنند.

این جرثقیل‌ها معمولا در سالن‌های با دهانه کمتر از ۲۵ متر و به منظور جابجایی بارهایی با ظرفیت پایین‌تر از ۲۰ تن مورد استفاده قرار می‌گیرند. با این حال به دلیل قابلیت بالا و سازه استاندارد این وسیله، بسیاری از افراد برای جابه‌جایی بار در سوله‌های خود از آن استفاده می‌کنند.

جرثقیل سقفی تک پل در دو حالت رونشین و آویز طراحی می‌شود که در نوع رونشین، بر روی ریل نصب شده و این قابلیت را دارد که بر روی ریل حرکت کند. همچنین در نوع آویز، جرثقیل به حالت آویز در زیر ریل قرار گرفته و حرکت می‌کند.

مزایای استفاده از جرثقیل سقفی تک پل

  • سازه‌ی این مدل وزن کم‌تری دارد، فشار کمتری به ریل‌ها وارد می‌کند و برای مستقر شدن، نیاز به ستون‌ ندارد.
  • به دلیل قابلیت حرکت در زوایای مختلف، کاربری بیشتری برای جابه‌جایی بار دارد.
  • هزینه‌ نگهداری و تعمیرات این مدل پایین‌تر از مدل جفت پل یا دو پل است.
  • مدل تک پل، قابلیت دسترسی به وینچ بالابر را به هنگام تعمیرات به تعمیر کننده می‌دهد.
  • هیچ گونه محدودیتی در مجموعه‌ قلاب ندارد و می‌تواند از مگنت، چنگک، اتاقک و غیره نیز برای جابه‌جایی بارها استفاده کند.

جرثقیل سقفی دو پل

برخلاف مدل تک پل، این جرثقیل از دو پل ساخته شده است که مانند دو تیرچه‌ی متصل به هم دیده می‌شوند. در جرثقیل سقفی جفت پل، ریل‌های عرضی روی پل قرار می‌گیرند و کالسکه جرثقیل از بالا روی آن‌ها سوار شده و کابل‌ها را از فضای خالی میان دو پل به مجموعه قلاب متصل می‌کند.

برخلاف جرثقیل سقفی تک پل، جرثقیل دو پل گزینه مناسبی برای سالن‌ها و محیط‌های صنعتی است که ظرفیت و دهانه بالاتر از ۲۵ متر دارند. این مدل جرثقیل سرعت و قدرت بیشتری از مدل تک پل دارد و می‌تواند برای جابه‌جایی بارهای سنگینی که طول و عرض زیادی دارند و در محیط‌های صنعتی و تاسیسات بزرگ مورد استفاده قرار بگیرد.

جالب است که بدانید جرثقیل های سقفی دو پل می‌توانند تا 320 تن وزن را بلند و جابه‌جا کنند که با ترکیب دو یا چند دستگاه بالابر این ظرفیت میتواند افزایش پیدا کند. یک مزیت دیگر این جرثقیل‌ها این است که می‌توان در امتداد پل این وسیله، اقدام به نصب راهروی تعمیراتی به همراه هندریل نمود. بدین ترتیب با نصب این راهرو می‌توان به راحتی نسبت به تعمیر قطعات اجزای مختلف جرثقیل و یا تعمیر و تعویض لامپ‌های سالن، تأسیسات گرمایشی و خطوط برق رسان محیط صنعتی هم اقدام کرد.

مزایای استفاده از جرثقیل سقفی دو پل (جفت پل)

  • این مدل در مقایسه با جرثقیل سقفی تک پل ایمنی بیشتری دارد.
  • جرثقیل سقفی دو پل با هر محیطی سازگار است و می‌توان آن را نسبت به نیاز کاری تطبیق داد.
  • در هنگام تعمیرات می‌تواند به صورت عرضی حرکت کرده و جابه‌جا شود.
  • قابلیت نصب در ارتفاع بالا را نیز دارد.

جرثقیل سقفی دروازه ای

 جرثقیل‌های دروازه‌ای اغلب در فضاهای باز و یا محیط صنعتی وسیعی مانند کارخانه‌های بدون سقف نصب می‌شوند. این جرثقیل‌ها از یک تیرک افقی، ۲ یا ۴ پایه و دستگاه‌های جانبی دیگری مانند قرقره و کابل تشکیل شده‌اند و در جهت‌های طولی، عرضی و عمودی حرکت می‌کنند.

جرثقیل‌های سقفی دروازه ای معمولا با دهانه‌هایی تا ۷۰ متر طول ساخته می شوند و ظرفیتشان حمل بار تا 50 تن است.

جرثقیل سقفی نیم دروازه ای

این جرثقیل از نظر عملکرد شبیه به جرثقیل دروازه ای است با این تفاوت که این جرثقیل توانایی و قدرت حمل کمتری دارد. با این حال زاویه گردش تیرک این جرثقیل انعطاف بیشتری دارد و می‌تواند در اندازه‌های ۱۸۰ و در نمونه‌های دیگر تا ۳۶۰ درجه حرکت کند. قرقره این وسیله هم، به دو صورت برقی و دستی کار می کند و تیره های طره در آن تا ۱۰ متر طول نیز طراحی شده است.

 

جرثقیل بازویی

این نوع جرثقیل ظرفیت حمل بار تا ۵ تن را دارد و بیشتر در محیط های سالن ها، انبار ها و خطوط ساخت ماشین آلات مورد استفاده قرار می‌گیرد. چرخش تا ۱۸۰ درجه به صورت دستی و طول بازوی ۶ متری از دیگر مزایای این وسیله به حساب می‌آیند. برای اطلاعات بیشتر میتوانید به مقاله جرثقیل بازویی چیست مراجعه کنید.

اجزا و قطعات جرثقیل سقفی چیست

وقت آن رسیده است که به شما بگوییم یک جرثقیل سقفی به کمک چه اجزا و قطعاتی کار می‌کند و می‌تواند بارهای سنگین را از جایی به جای دیگر منتقل کند.

  • تیرک طولی

منظور از تیرک طولی،  دو قطعه‌ فلزی بلندی هستند که در طول سالن، سوله یا کارگاه به موازات هم روی دیوار‌ها و در ارتفاعی دقیقا برابر با یکدیگر نصب می‌شوند تا امکان حرکت جرثقیل را در امتداد محور طولی فراهم کنند.

  • ریل طولی

ریل‌های طولی بخشی از تیرک طولی هستند که به صورت یک برآمدگی مربع شکل در امتداد تیرک ادامه می‌یابند. این ریل‌ها مانند یک نرینگی برای جلوگیری از انحراف پل روی تیرک عمل می‌کنند.

  • شین برق رسان اصلی

مجموعه میله هایی اضافه هستند که روی بدن یکی از تیرک‌های طولی نصب می‌شوند تا سیم‌های برق، بدون آویزان ماندن یا زیر دست و پا قرار گرفتن، امکان برق رسانی به جرثقیل سقفی را فراهم کنند.

  • کلگی جرثقیل سقفی

قسمتی فلزی از پل است که روی ریل حرکت می‌کند تا پل از مسیر خود منحرف نشود.

  • چرخ‌ها

هر کلگی دو یا چند چرخ دارد تا امکان حرکت آسان‌تر و ساده‌تر را روی ریل ایجاد نمایند. چرخ‌ها کاملا درون کلگی قرار دارند تا از آسیب ‌های احتمالی در امان بمانند و جنس های مختلفی دارند.

  • موتور پل

قطعه‌ای که در قسمت زیرین یا کنار پل وصل می‌شود و مسئولیت حرکت دادن چرخ‌ها را بر عهده دارد. بدین ترتیب پل می‌تواند در دو جهت جلو و عقب و در مسیر طولی خود جابه‌جا شود و به وسیله‌ آن به حرکت در آید.

 

  • ضربه گیر

قطعه‌ای پلاستیکی است که به دو بخش انتهایی کلگی وصل می‌شود و از برخورد ناگهانی پل و اجزای آن با دیوار جلوگیری می‌کند.

  • پل ها در جرثقیل سقفی

 قسمت اصلی جرثقیل سقفی است که از دو طرف به دو کلگی متصل شده و از طریق آنها که روی ریل حرکت می‌کنند، جابه‌جا می‌شود.

  • استاپر

بخشی از ریل عرضی است که انتهای آن روی کلگی قرار می‌گیرد و امکان حرکت بیشتر کالکسه را سلب می‌کند.

  • کالسکه

مجموعه‌ای از موتور برقی، چرخ، ضربه گیر، فستول، گیربکس، قرقره و غیره است که روی ریل عرضی (ریل پل) و در امتداد محور عرضی جابه‌جا می‌شود.

  • قلاب یا هوک جرثقیل

قلابی که از کالسکه آویزان میشود و اجسام مدنظر توسط آن درگیر و جابجا خواهند شد.

  • کنترل جرثقیل سقفی

ریموت جرثقیل قطعه‌ای کوچک، سیار و جدا از جرثقیل است که به صورت وایرلس به کلید فرمان متصل می‌شود و امکان کنترل جرثقیل از راه دور را فراهم می‌کند. کنترل های دیگری مانند پندانت ( متصل با سیم ) و اتاق یا کابین کنترل هم در برخی جرثقیل های سقفی وجود دارد.

مزایا و کاربردهای جرثقیل سقفی

  • کاهش هزینه‌های انجام کار
  • کاهش خطای انسانی
  • جابجایی راحت‌تر و بهینه‌تر بار
  • کاهش تصادفات در محل کار
  • کاهش صدمه به متریال و قطعات
  • هزینه پایین نگه داری و تعمیر
  • عدم نیاز به تکنسین یا نیروی ویژه
  • وارد کردن مواد خام به دهانه ماشینهای صنعتی در کارخانه‌ها
  • جابجایی کانتینرها در نزدیکی بنادر
  • جابجایی قطعات خطرآفرین مانند آهن داغ و جلوگیری از صدمات انسانی

موارد ایمنی هنگام استفاده از جرثقیل سقفی

بهتر است که هنگام استفاده از جرثقیل سقفی برقی به نکات مهم زیر توجه کنید:

  • جابه‌جایی بار نباید از روی سر نفرات باشد.
  • تمام راهروها و مسیرهای رفت و آمد جرثقیل باید فاقد هرگونه مانعی برای تردد باشند.
  • برای جلوگیری از برخورد، فاصله مجاز بین دو جرثقیل که روی یک ریل رفت و آمد می کنند، در نظر گرفته شود.
  • برای جلوگیری از ایجاد بی نظمی و دسترسی آسان، تمام ابزارهای دستی، فیوزها، کلیدهای برقی، ظرف روغن و … باید در جعبه ابزار قرار داده شده و از پراکنده بودن آنها در اتاق راننده جلوگیری شود.
  • مقدار تناژ مجاز دستگاه (SWL) به صورت درشت و خوانا بر روی پل دستگاه نوشته شود.
  • در صورت بروز شرایط ناایمن و موارد خطرناک، راننده باید کار را متوقف نمایند.
  • هنگام پایان کار تمام کلید و سوئیچ ها را در وضعیت خاموش قرار داده و در صورت نیاز به تعمیرات و تنظیمات به ناظر مربوط گزارش دهید.

سخن آخر

در این مقاله با شما از انواع جرثقیل‌های سقفی و کاربردهای آنها صحبت کردیم و به اختصار به جزئیات هر یک از آنها پرداختیم تا بتوانید با اطلاعات کافی، بدانید که جرثقیل سقفی چیست. شرکت مهندسی فیروزا با بیش از نیم قرن سابقه درخشان در صنعت جرثقیل سازی است که انواع جرثقیل‌های سقفی را به تکنولوژی روز و بهترین کیفیت در ابعاد و ظرفیت های گوناگون با تمام گونه های آن طراحی می‌نماید.

خبرنامه فیروزا

تماشا تحول در صنعت

اگر عضوی از خانواده صنعت ایران هستید و هنوز عضو خبرنامه فیروزا نشده‌اید، با پر کردن فرم، عضوی از خانواده فیروزا شده و خبرنامه را دریافت کنید.

فرم دانلود خبرنامه فیروزا

جهت دانلود خبرنامه